Anni Albers, pionier van het modernisme in weven

De beroemde ‘pictorial weavings’

Anni Albers was een in Duitsland geboren textielontwerpster, drukker, schrijfster, maar werd vooral bekend door haar pioniersrol in het weven. Zij speelde een belangrijke rol bij de ontwikkeling van stoffen als kunstvorm, zowel functioneel als in de vorm van muurdecoratie. Haar abstract-geometrisch textielwerken, haar ‘pictorial weavings’, zijn beroemd. Anni Albers overleed in 1994, maar haar werk leeft voort in haar boeken over weven en de vele tentoonstellingen van haar kunst.

Beginjaren in het Bauhaus

Anni Albers werd op 12 juni 1899 in Berlijn geboren in een gegoede joodse familie als Anneliese Fleischmann. Zij was van jongs af aan geïnteresseerd in kunst, schilderde in haar jeugd en studeerde onder de impressionist Martin Brandenburg van 1916 tot 1919. Uiteindelijk raakte ze hierin ontmoedigd toen de Oostenrijkse kunstenaar Oskar Kokoschka haar vroeg waarom ze eigenlijk schilderde.

In 1922 begon zij met haar studie textielontwerp aan het Bauhaus in Weimar en Dessau. In eerste instantie had de richting glaskunst haar voorkeur, maar niet alle studies stonden destijds open voor vrouwen. Hierdoor begon zij – in eerste instantie met tegenzin – met weven. Zo volgde zij de ‘Vorkurs’ van de Zwitserse kunstdocent Johannes Itten en de Duitse kunstenaar en architect Georg Muche. Haar toekomstige echtgenoot Josef Albers (1888–1976) studeerde ook aan het Bauhaus. Zij trouwden in 1925.

Anni Albers ontwikkelt zich in het weven

Dankzij haar lerares Gunta Stölzl raakte zij echter al snel geboeid door de weeftechniek en begon zij geometrische ontwerpen te maken. Aanvankelijk legde zij zich toe op het handweven. Na de verhuizing van het Bauhaus naar Dessau in 1926 experimenteerde zij meer met machinaal weven. In die tijd verlegde het Bauhaus het accent meer van kunst naar het product zelf (toegepaste kunst). Albers ontwikkelde verschillende stoffen met speciale eigenschappen, zoals duurzaamheid, lichtweerkaatsing, geluidsdemping en kreukresistentie.

Anni Albers was een tijd studente van Paul Klee. Nadat Walter Gropius in 1928 Dessau verliet verhuisden de Albers naar een lerarenwoning bij het Bauhaus. Daar werden zij buren van zowel Paul Klee als Wassily Kandinsky. In die tijd ontstond ook hun gewoonte om veel te reizen, o.a. naar Italië, Spanje en de Canarische Eilanden. In 1930 ontving zij van het Bauhaus een diploma voor haar innovatieve werk met cellofaan. Zij gebruikte dit materiaal voor het ontwerp van een geluidsabsorberende en lichtreflecterende wandbekleding. Toen Gunta Stölzl in 1931 het Bauhaus verliet nam Albers de leiding van het weefatelier over. Daarmee werd zij een van de weinige vrouwen in een seniore rol op de school.

Vertrek naar de Verenigde Staten

In 1933 werd het Bauhaus onder druk van de Nazi’s gesloten. Anni vertrok met haar man, de Duits-Amerikaanse kunstschilder Josef Albers, vanwege de opkomst van het nationaalsocialisme naar de Verenigde Staten. Beiden gingen daar tot 1949 doceren aan het befaamde Black Mountain College in Asheville, North-Carolina. In 1949 werd Anni Albers de eerste ontwerpster die een solotentoonstelling kreeg in het Museum of Modern Art in New York. Deze tentoonstelling voor het MoMA reisde van 1951 tot en met 1953 door de VS. Daarmee vestigde Albers definitief haar naam als een van de belangrijkste ontwerpsters van haar tijd. Gedurende deze jaren maakte zij ook regelmatig reizen naar Mexico en Zuid-Amerika. Zij werd een enthousiaste verzamelaar van pre-Columbiaanse kunst.

Eigen studio

In 1949 verhuisde zij met haar man naar Connecticut en richtte een studio in haar huis in. Zij ontving een opdracht van Gropius om een collectie van beddenspreien en ander textiel voor Harvard te ontwerpen. In de jaren ’50 werkte ze aan ontwerpen van stoffen voor massaproductie en creëerde een groot deel van haar ‘pictorial weavings’. Het merendeel van haar weefwerk maakte zij in de periode tussen 1950 en 1994 toen zij in Connecticut woonde.

Pas in 1963 ging zij met druktechniek aan de slag. Zij maakte bovendien tijd voor het schrijven van een boek dat in 1965 onder de titel ‘On Weaving’ verscheen. Het geldt nog steeds als een standaardwerk over weven en is tot op heden in herdruk gebleven.

In 1976 had Anni Albers twee belangrijke tentoonstellingen in haar geboorteland Duitsland en in de twintig jaar daarna verschillende tentoonstellingen van haar ontwerpwerk. Ze ontving een handvol eredoctoraten en andere prijzen. Ze bleef naar Zuid-Amerika en Europa reizen en onderwees tot haar overlijden op 9 mei 1994 in Orange, Connecticut.

Nalatenschap

Anni Albers is een van de belangrijke kunstenaars die voortkwamen uit het beroemde Bauhaus. Zij is een van de eerste vrouwelijke kunstenaars die wereldwijd erkenning kreeg en onbetwist een van de grootste textielkunstenaars. Anni Albers’ innovatieve werk op het gebied van weven gaf daarbij de doorslag. Mede door het gebruik van uitzonderlijke materialen creëerde zij textiel dat zowel kunstzinnig als functioneel was. Het getuigt van haar nieuwsgierigheid en unieke kennis en empathie met het materiaal dat zij gebruikte. Daarbij creëerde zij uit schijnbaar eenvoudige materialen gecompliceerde objecten. Haar leven lang was zij bovendien bereid die nieuwsgierigheid en kennis met anderen te delen.

In die bereidheid tot delen vond zij haar echtgenoot aan haar zijde. In 1971 stichtten zij een non-profit organisatie met als doel ‘de openbaring en het overdragen van visie door middel van kunst’. Deze organisatie, The Josef and Anni Albers Foundation, draagt ook tegenwoordig nog de principes van het echtpaar uit. Natuurlijk staat daarbij hun gezamenlijk werk centraal. Studenten, kunstenaars en onderzoekers kunnen hier hun werk en archief bestuderen. Het pand van de stichting bevindt zich in Bethany, Connecticut (VS). Het is gefinancierd uit restitutiebetalingen van in de Nazi-tijd verloren gegaan familiebezit in Berlijn.

Voor iedereen die geïnteresseerd is in weven is het werk van Anni Albers nog regelmatig op tentoonstellingen te zien. Zo komen de meeste foto’s bij dit artikel van een solotentoonstelling in de Kunstsammlung Nordrhein-Westfalen en Tate Modern in 2019. Ook haar boeken inspireren nog steeds talloze wevers wereldwijd.

Meer lezen

The Josef & Anni Albers Foundation

Website over Josef en Anni Albers, inclusief veel afbeeldingen van hun kunstuitingen en overzicht van hun tentoonstellingen.

Anni Albers: On Weaving

Standaardwerk over de weefkunst van Anni Albers, voor het eerst gepubliceerd in 1965. Behandelt de geschiedenis van het weven van hand- tot machinaal weven. Nieuwe uitgave isbn 9780691177854.

Anni Albers: Experiments

Video over leven en kunst van Anni Albers met toelichting van Fritz Horstman en Karis Medina en citaten van Anni Albers zelf. (Engelstalig, 35 min.)

Bovenste foto: Studie voor een niet-uitgevoerd wandtapijt, 1926, gouache, 38,1 x 24,8 cm – foto The Josef and Anni Albers Foundation.

Aantal keren gelezen: 6323.

Deel dit artikel
by