Hoe Braziliaans is Braziliaans borduren eigenlijk?

Onder Braziliaans borduren verstaat men een driedimensionale borduurstijl waarbij veel gebruik wordt gemaakt van de bouillonsteek. Men borduurt met rayongaren op een fijne, niet-aftelbare en vaak enigszins glanzende weefstof. Rayon is een gladde, glanzende garensoort. De glans geeft het borduurwerk een extra dimensie door de weerkaatsing van het licht. Men gebruikt voor deze techniek origineel louter patronen van bloemen en planten. De gebruikte steken zijn zeker niet exclusief Braziliaans, maar zijn overgenomen van andere driedimensionale technieken, waaronder stumpwork. In welke zin is Braziliaans borduren eigenlijk wel Braziliaans?

Braziliaans borduren met rayon

Laten we beginnen met het materiaal: rayon, vroeger wel kunstzijde en tegenwoordig vaker viscose genoemd. De belangrijkste producent van natuurzijde in Europa was vroeger Frankrijk, maar rond 1860 brak er in Frankrijk een ziekte uit die de zijderups trof. Terwijl de beroemde Pasteur onderzoek deed naar de bestrijding van de ziekte, ontdekte Graaf Hilaire de Chardonnet in 1884 een methode om een vervanging van zijde te maken op basis van cellulose, bijvoorbeeld uit houtpulp. Rayon is daarmee weliswaar een kunstmatig gemaakte garensoort, maar wel een natuurlijk materiaal. Dit in tegenstelling tot bijvoorbeeld polyester.

In de decennia daarna ontstonden op verschillende plaatsen in de wereld fabrieken voor de productie van rayon, zoals deze garen vanaf 1924 algemeen bekend werd. In het midden van de twintigste eeuw ging ook Brazilië rayongarens produceren. Door een duistere speling van het lot ontdekte men juist in dit land dat de garens, door hun gladde oppervlak, uitstekend geschikt waren voor de diverse complexe steken die bij driedimensionaal borduren worden gebruikt. Sindsdien maakte het Braziliaanse borduren een grote bloei in dit land door. Rond de jaren ’60 werd het Braziliaans borduren ook – onder die naam – in de Verenigde Staten populair.

Vergelijking met stumpwork

Braziliaans borduren is een driedimensionale techniek (misschien kun je beter zeggen: stijl) die wel eens wordt vergeleken met stumpwork. Alhoewel er zeker steken worden gebruikt die ook bij stumpwork voorkomen, zijn er een aantal wezenlijke verschillen. Zo wordt bij stumpwork het driedimensionale effect mede bereikt met behulp van metaaldraad en het verhogen van de te borduren ondergrond met bijvoorbeeld vilt om op die manier meer reliëf in het werk te brengen. Bovendien worden er in stumpwork vaak mensen en dieren afgebeeld, wat bij Braziliaans borduurwerk niet voorkomt. Stumpwork is ook een veel oudere traditie: het stamt uit het Engeland van de 16de eeuw.

Kleurrijk als een Braziliaans carnaval

Het gebruik van de glanzende garens in vaak felle kleuren, vaak ook geborduurd op een glanzende ondergrond, maakt dat Braziliaans borduurwerk er nogal uitspringt. In een schemerige salon in Noord-Europa zou een object in Braziliaans borduurwerk soms wat al te opvallend zijn, maar in de felle zon van Brazilië doen deze heldere kleuren het erg goed en passen goed bij de landsaard. Wie de eerste stappen heeft gezet om materiaal, techniek en patronen samen te voegen tot wat we nu Braziliaans borduren noemen valt niet meer te achterhalen, maar feit is dat deze stijl goed bij het zonnige Brazilië past en daar bloeit als de prachtig geborduurde bloemen die het onderwerp ervan vormen.

De techniek van het Braziliaans borduren

Braziliaans borduurwerk wordt geborduurd op een effen geweven, soms glanzende stof, gespannen in een borduurring of -raam. Er wordt een veelheid aan steken, afkomstig uit andere technieken, gebruikt, waarbij de bouillonsteek typerend is. Kenmerkend is het gebruik van rayongaren, dat in Nederland overigens niet zo makkelijk te verkrijgen is. Als alternatief kunt u zijden borduurgaren gebruiken, zoals Madeira. Belangrijk voordat u begint is dat u eerst even goed naar het garen kijkt.

S- en Z-getwijnd garen

Behalve het gladde oppervlak van rayongaren is een ander kenmerk namelijk de manier van twijnen, de manier waarop de draadjes, waaruit het garen bestaat, in elkaar zijn gedraaid; getwijnd. Als u een stukje garen verticaal houdt en van dichtbij bekijkt, ziet u dat het garen bestaat uit verschillende draadjes, die in elkaar zijn gedraaid, net zoals bijvoorbeeld een scheepstouw. U kunt die draadjes, door in tegengestelde richting te draaien, zelfs uit elkaar draaien. Het meeste garen, zoals bijvoorbeeld katoenen perlé, is zo getwijnd dat de draadjes van linksboven naar rechtsonder lopen: S-getwijnd garen. Bij rayondraad is dit juist andersom: van rechtsboven naar linksonder, dus Z-getwijnd. Dit is belangrijk om rekening mee te houden, want als u bijvoorbeeld een bouillonsteek maakt, kunt u het beste het garen met de klok mee om de naald wikkelen, omdat anders de draadjes, waaruit het garen bestaat, uit elkaar kunnen gaan staan, wat het effect vertroebelt.

Gebruikte borduursteken

Om blaadjes, bloemblaadjes, takjes, meeldraden en andere onderdelen van bloemen en planten zo natuurgetrouw mogelijk na te bootsen wordt gebruik gemaakt van een veelheid aan steken, waarvan we er hier een aantal laten zien:

Demonstratie van de bouillonsteek – video door Needle & Threat.

Bouillonsteek

Een bouillonsteek maakt u het makkelijkste met een naald waarbij het oog niet breder is dan de naald zelf. Steek naald met draad van onderaf door de stof (A) en op de gewenste afstand (5-8 mm) weer door stof (B) om de punt van de naald weer bij A naar boven te halen. Wikkel de draad zo vaak om de naald totdat u de breedte van A-B op de naald heeft, haal de naald door de zo gevormde lusjes en haal deze bij B weer door de stof. U kunt de draad strak aantrekken, zodat de bouillonsteek plat op de stof ligt, of met iets meer lusjes niet helemaal aantrekken voor een meer driedimensionaal effect.

Franse knoop-steek

De Franse knoop-steek lijkt wel op de bouillonsteek, maar u wikkelt de draad slechts één of twee keer om de naald en er is bijna geen afstand tussen A en B.

 

 

Madeliefjessteek (losse kettingsteek)

Breng de naald naar boven door A en steek hem vlakbij weer door de stof naar onderen. Steek de punt van de naald op de gewenste afstand bij B door de stof en haal de draad onder de punt door.

Steek de naald direct een draadje verder weer door de stof naar onder om zo te lus vast te zetten. U kunt nu de draad strak aantrekken, waardoor u een soort dubbel streepje krijgt, of wat losser, waardoor er een ovaaltje ontstaat.

Steelsteek

De steelsteek gebruikt u overal waar u een ononderbroken lijn wilt hebben. Bijvoorbeeld voor takjes, meeldraden en dergelijke. Het werkt het beste wanneer u op de stof de lijn eerst tekent. U haalt de naald met draad door de stof naar boven bij A en op de gewenste afstand steekt u de naald bij B weer door de stof en haalt hem iets voor B weer naar boven. Door de naald telkens aan één kant van de getekende lijn naar boven te halen en aan de andere kant van de lijn naar onder verdwijnt de getekende lijn onder de draad.

Satijnsteek

De satijnsteek wordt gebruikt om vlakken op te vullen, bijvoorbeeld bij blaadjes. Teken de contouren van het blaadje eerst op de stof en teken de nerf in het midden. Vervolgens vult u eerst de ene helft van het blad op en daarna de andere helft. Meer diepte krijgt u wanneer u dit met twee kleuren doet: van de nerf tot halverwege het blad met een lichtere kleur en de rand van het blad met een donkerder kleur.

Met deze vijf steken kunt u al prachtige boeketten borduren. Er zijn overigens nog veel meer steken toe te passen. Op deze pagina van de Brazilian Dimensional Embroidery International Guild met ontwerpen voor Braziliaans borduren kunt u alvast wat inspiratie opdoen.

Websites

Brazilian Dimensional Embroidery International Guild – internationale vereniging van geïnteresseerden in Braziliaans borduren.
RosalieWakefield-Millefiori – weblog over Braziliaans borduren.
EdMar Co. – fabrikant van rayon borduurgarens.

Aantal keren gelezen: 1051006.

Deel dit artikel
by