Traditionele, met indigo geverfde stoffen uit Kano, Nigeria

Voorbeelden van indigo-geverfde stoffen met patronen gevormd door afbindtechniek - foto Getty Images

De oude stad Kano in het noorden van Nigeria was ooit een belangrijke handelsstad waar de karavanen uit Noord-Afrika eindigden om hun inkopen te doen en deze weer dwars door de Sahara te vervoeren naar de door toearegs en berbers bevolkte gebieden. In de pre-industriële tijd was de productie van met indigo geverfde stoffen een van de belangrijkste bedrijvigheden van Kano. Indigo-geverfde kleding droeg men in het gehele gebied van de Sahara.

Indigo - Kaart van Nigeria met Kano in het noorden

Kaart van Nigeria met Kano in het noorden.

Kano

Nog steeds is Kano een van de grootste steden van Nigeria met 1,2 miljoen inwoners. Het is het centrum van het islamitische deel van Nigeria en de laatste decennia politiek onrustig. (Er vonden in 2012 een aantal bomaanslagen plaats waarbij minstens honderd doden vielen.) Het is een oude stad waar veel tradities bewaard bleven. Een deel van de oude, lemen ommuring is nog aanwezig. Noord-Nigeria wordt voornamelijk door Hausa bevolkt, die er lang geleden een aantal stadstaten stichtten, waaronder Kano.

 

Indigo - panorama over Kano

De Nigeriaanse stad Kano, gezien vanaf een heuvel.

Indigo

Al vijfhonderd jaar verft men in Kano textiel met indigo. Deze techniek kwam overigens vroeger in veel meer plaatsen in West-Afrika voor. Indigo is een kleurstof afkomstig van de indigo-plant (Indigofera tinctoria en Indigofera suffruticosa). De kleurstof is goed bestand tegen wassen en slijtage. Traditioneel verfde men er daarom in Europa en Amerika werkkleding mee, nu alom bekend als jeans. Bijna overal ter wereld is indigo tegenwoordig vervangen door een chemische kleurstof.

Indigofera tinctoria de leverancier van de indigo-kleurstof

Indigofera tinctoria, de leverancier van de indigo-kleurstof.

Ook in Kano hebben de indigo-ververs veel concurrentie gekregen van industrieel vervaardigde kleding. In de koloniale tijd kwam die uit Europa, tegenwoordig is er veel goedkope geïmporteerde kleding uit China. Daardoor zijn er nu nog maar 150 indigo-putten in Kano. De laatste indigo-ververs overleven door twee markten: het toerisme en traditionele toepassingen, want bij belangrijke gelegenheden is traditionele indigo-kleding nog ‘verplicht’.

Techniek

De techniek van het indigo-verven is waarschijnlijk zo’n 500 jaar geleden geïntroduceerd door de Arabieren. Van Kano’s 150 verfputten in het atelier Kofar Mata (sinds 1898) zijn er echter nog maar een kleine vijftig in gebruik bij circa zestig indigo-ververs. Het is een belangrijk centrum voor de traditionele productie van indigogeverfde stoffen.

Indigo - Hausa mannen bij de indigo-verfputten in Kano

Hausa mannen bij de indigo-verfputten in Kano.

De putten zijn zo’n 4,5 meter diep en gevuld met een verfbad bestaande uit een combinatie van natuurlijke indigo, as van hout en kalium soda, die men twaalf dagen laat trekken. Tweemaal daags stampt men deze mix zo’n 15 minuten stevig aan met houten palen. Aan het eind verwijdert men de overgebleven plantresten. De kleurstof is dan klaar voor gebruik. De verfstof blijft zo’n jaar goed en kan aangevuld worden met organische stoffen, zoals een gele pulp van de zaden van een lokale boomsoort.

Weglaattechnieken

Indigo-verfputten in Kano, Noord-Nigeria

Indigo-verfputten in Kano, Nigeria.

De patronen in de stof creëert men met twee weglaattechnieken: voornamelijk afbinden, soms stiksels. Het is een techniek die met het Japanse Shibori overeenkomt. Het afbinden wordt gedaan door knopen in de stof af te binden met concentrische cirkels. De blauwe kleur ontstaat doordat de indigo reageert met de lucht. Nadat de stof een tijd in de verfstof heeft gelegen wordt deze 30 – 45 seconden uit de verfstof gehaald en weer ondergedompeld. Men herhaalt dit tot de stof de gewenste kleur blauw bereikt.

Om de stof lichtblauw te kleuren dompelt men de stof onder en lucht men deze gedurende ongeveer anderhalf uur. Navyblauw vergt ongeveer drie uur, licht-zwart circa vier uur en een intens donkerblauwe kleur bereikt men pas na zes uur. Indigo is een sterke kleurstof en heeft als voordeel dat het onverwarmd verwerkt kan worden. Het gebruik van een hechtmiddel is niet nodig.

De verschillende tinten blauw die men met indigo in Kofar Mata bereikt - Kano indigo - Handwerkwereld

De verschillende tinten blauw die men met indigo in Kofar Mata bereikt.

Overleven

De indigoplant komt in bijna alle tropische gebieden veel voor. De traditie van indigo-verven is dan ook oorspronkelijk in grote delen van Afrika en Azië te vinden. De concurrentie van modern geproduceerde kleding heeft het traditionele indigo-verven echter geen goed gedaan.

De regering van Nigeria ondersteunt de indigo-productie omdat het aantrekkelijk is voor het toerisme. Doordat er echter een islamitische opstand gaande is in naburige staten is promotie van het toerisme een hachelijke zaak. Het is daarom te hopen dat het gebruik van indigo-geverfde kleding door de eigen bevolking bij bijzondere gelegenheden deze mooie techniek in Kano in stand mag houden.

Indigo - Kofar Mata verfputten in Kano Noord-Nigeria - foto The Guardian

Kofar Mata verfputten in Kano met een voorbeeld van indigo-geverfde stof – foto The Guardian.




Aantal keren gelezen: 48385.

Deel dit artikel
FacebooktwitterredditpinterestlinkedintumblrmailFacebooktwitterredditpinterestlinkedintumblrmailby feather

Geef een antwoord

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd.